Ponzi-fraude

Een Ponzi-fraude is een vorm van beleggingsfraude waarbij beleggers de beloofde rendementen betaald krijgen uit de inleg van nieuwe beleggers. De naam komt van Charles Ponzi, een Amerikaan die op deze manier in het begin van de vorige eeuw een bedrag van $ 9.500.000 van beleggers afhandig wist te maken. Het principe is even simpel als geniaal en daarom bestaat het ook nog steeds. Zogenaamde beleggingen in vastgoed, in teakhoutplantages, in wijn, whisky, noem maar op en er zijn Ponzi-fraudes - ook wel piramidefraudes - over bekend.
Vroeg of laat gaat het fout en met enige regelmaat halen ze de pers. Het beeld van snelle jongens, snelle boten, luxe villa's en zonnige oorden, u kent ze wel. De verhalen waarvan je denkt; hoe kun je zo dom zijn om erin te stinken, dat zal mij nooit overkomen. En toch kan het ook u overkomen want het gaat vaak helemaal niet over snel geld, dat zijn de uitzonderingen. Laten we die even de dommeriken noemen, die iets te snel zijn begonnen met het uitgeven van het geld en door hun uitbundige levensstijl de aandacht trokken. Het wordt pas echt uitkijken voor de zogenaamde wonderboys, die niet alleen hoge rendementen garanderen, maar ze ook al jarenlang daadwerkelijk uitkeren. De uitkeringen worden echter niet betaald uit beleggingsrendementen, maar uit geld van nieuwe inleggers, die na verloop van tijd ook weer hun hoge rendement uitgekeerd willen krijgen uit het geld van weer nieuwe inleggers.

Zo uitgelegd begrijpt iedereen dat dit een keer fout moet aflopen. Dat klopt ook, maar zolang wonderboy het volhoudt om uit te blijven keren uit geld van nieuwe inleggers is iedereen gelukkig. Wonderboy heeft het vertrouwen en ook familie en vrienden willen graag meedoen. En dan is het een kwestie van timing voor wonderboy. Als hij ziet dat de inkomende geldstroom afneemt dan dreigt er een tekort aan geld te ontstaan om alle gegarandeerde rendementen nog te kunnen uitkeren. Dat gat kan alleen maar tijdig gedicht worden met een nieuw beleggingsproduct. Dat moet een product zijn met een aanzienlijk hogere inleg (het gat uit de eerste belegging moet snel dicht anders verliest hij het vertrouwen), de looptijd zal wat langer zijn (zodat hij langer de tijd heeft voordat hij moet gaan uitkeren) maar daar staat tegenover dat het gegarandeerde rendement ook wat hoger wordt voorgespiegeld. De inleggers worden gevonden in de kring van de zeer tevreden inleggers op de eerste "belegging" en hun familie en vrienden die de prachtige succesverhalen hebben mogen aanhoren. En zo rolt deze zeer eenvoudige zwendel door naar een derde beleggingsproduct, een vierde etc. etc. Tot wonderboy een fout maakt in de timing, of zijn uitgavenpatroon omslaat in een te opvallende levensstijl. Een meer complexe Ponzi-fraude kan het lang volhouden, want die is lastiger te herkennen. Zo is Madoff pas na tientallen jaren gestruikeld door de huidige economische situatie van afnemende inleg van gelden en onvoldoende belangstelling voor nieuwe producten. De vraag is uiteindelijk: hoe herken je een Ponzi-fraude? Het lijkt heel simpel, maar het is niet anders: een rendement dat te mooi lijkt om waar te zijn, is meestal niet waar.

Jan van Schie
j.vanschie@edo.nl