Indrukwekkende Dodenherdenking bij de Thamerkerk

Bij de Thamerkerk in Uithoorn is zondag 4 mei stilgestaan bij de mensen die omgekomen zijn tijdens oorlogen en vredesmissies. Burgemeester Pieter Heiliegers had een indrukwekkende speech en legde samen met wethouder Ferry Hoekstra een krans namens de gemeente.

De organisatie was dit keer in handen van de gemeente zelf. Omdat het Vriendencomité 4 mei eerder dit jaar besloot om te stoppen. Het comité vindt de verantwoordelijkheid te groot en gaat kijken hoe nu verder. De gemeente vindt de herdenking te belangrijk en besloot de organisatie daarom zelf in handen te nemen.

“Veel inwoners waren aanwezig en dat geeft wel aan hoe belangrijk men het vindt,” vertelt Heiliegers. Tijdens zijn toespraak noemde hij namen van slachtoffers uit onze gemeenschap en gaf daarbij aan hoe jong zij waren toen zijn vermoord werden. “Het noemen van de namen en hun leeftijden, geven mij koude rillingen. Hoeveel leed er is geleden -ook onder kinderen en jongeren- is moeilijk te bevatten.”

Speciale gasten van de herdenking waren Jack en Ina Aldewereld. De Joodse ouders van Jack -vader Mozes en moeder Schoontje- woonden met het gezin aan de Molenkade 46 (nu genaamd Molenlaan) en later aan de Amsteldijk-Noord nummer 72 in Uithoorn. Vader was veehandelaar. Halverwege het jaar 1942 werden zij verraden en verplicht te verhuizen naar Amsterdam en daarna allen vermoord door de Nazi’s in Sobibor en Auschwitz.

Het tweede gedeelte van de herdenking vond in de Thamerkerk binnen plaats. Twee kinderen droegen een gedicht voor en het Vriendenkoor onder leiding van Ferdinand Beuse trad op. Het Amstel Blazers Collectief was verantwoordelijk voor de muzikale omlijsting buiten.

Wethouders Jan Hazen en José de Robles waren aanwezig bij Dodenherdenking in De Kwakel. Lees de hele speech van burgemeester Heiliegers hieronder:

 

Dames en heren, jongens en meisjes. Fijn dat we in groten getale hier aanwezig zijn. Verbonden door één gedeeld doel: herdenken. Vandaag herdenken wij degenen die hun leven verloren in de Tweede Wereldoorlog en in de koloniale oorlog in Indonesië en in oorlogssituaties en vredesmissies nadien. Maar ook staan we stil bij de nabestaanden, zij die achterbleven met groot verdriet.

Dat doen we hier in Uithoorn bij de Thamerkerk.

In onze gemeente wordt niet alleen hier herdacht, ook in het dorp De Kwakel bij een nazaat van de Anne Frank-boom in het Egeltjesbos. En natuurlijk in Amsterdam op de Dam, alsook op vele andere plaatsen in het land.

Hier zijn we bijeen bij een kunstwerk van Karin Daan. ‘Het stilte monument’; een maanwitte schijf van natuursteen uitlopend in de rivier De Amstel………Geflankeerd door een erewacht.

Twee jaar geleden waren Jack Aldewereld en zijn vrouw Ina uit Brunssum hier om te herdenken. Vandaag, 80 jaar na de bevrijding, bent u wederom hier. Fijn dat u er bent. Uw aanwezigheid wordt zeer gewaardeerd.

Want beste mensen, u weet het wellicht nog van mijn toespraak twee jaar terug. De Joodse ouders van Jack -vader Mozes en moeder Schoontje- woonden met het gezin aan de Molenkade 46 (nu genaamd Molenlaan) en later aan de Amsteldijk-Noord nummer 72 alhier. Vader was veehandelaar.

Halverwege het jaar 1942 werden zij verraden en verplicht te verhuizen naar Amsterdam en daarna allen vermoord door de Nazi’s in Sobibor en Auschwitz.

Niet alleen deze vier, maar vele andere slachtoffers uit onze gemeenschap zijn gedood in de periode 1940-1945. Onze gemeenschap strekte zich uit van De Kwakel naar Vrouwenakker via Vrouwenakkerse brug en van Amstelhoek naar Uithoorn verbonden via de Admiralenbrug, nu genaamd Irenebrug. Eén gemeenschap.

Een aantal van hen staat op een plaquette bij het oude station van Uithoorn, het vertrekpunt waarnaar de slachtoffers nimmer terugkeerden.

Ik hecht eraan om de namen van al die 15 slachtoffers van hier te noemen. Met eerbied spreek ik de namen uit;

· Mozes Aldewereld. Vermoord in kamp Sobibor. 42 jaar.
· Marcus Aldewereld. Vermoord in kamp Sobibor. 18 jaar.
· Salomon Aldewereld. Vermoord in kamp Sobibor. 16 jaar.
· Schoontje Aldewereld - Colmans. Vermoord in kamp Auschwitz. 42 jaar.
· Joanna Haak - van Horik. Dood door Bombardement in De Kwakel. 49 jaar.
· Hendrik Johannes Kroonen. Slager te Uithoorn. Gestorven door uitputting in Maastricht. 24 jaar.
· Adrianus Cornelis Nagtegaal. Doodgeslagen in Apeldoorn. 32 jaar.
· Jansje Pannekoek - Rijneveld. Dood door Bombardement in Amstelhoek. 37 jaar.
· Alfred Polak. Vermoord in Kamp Mauthausen. 30 jaar.
· Emil Röttgen. Vermoord in Kamp Sobibor. 60 jaar.
· Erna Röttgen - Alexander. Vermoord in Kamp Sobibor. 45 jaar.
· Eva Röttgen. Vermoord in Kamp Sobibor. 12 jaar.
· Hanna Röttgen. Vermoord in Kamp Birkenau. 18 jaar.
· Hermanus Johannes Scholte. Gestoven door Berlijn. 28 jaar.
· Adrianus Kaatee. Gestorven door uitputting in Schwesing Husum. 23 jaar.

Het opnoemen van deze namen en hun leeftijden -nog zo jong- geeft mij koude rillingen. Hoeveel leed er is geleden -ook onder kinderen en jongeren- is moeilijk te bevatten.

De gemeente heeft overigens dit jaar de naamstenen van de Joodse slachtoffers op het Nationaal Holocaust namenmonument via donatie geadopteerd.

Beste mensen, Vandaag sta ik extra stil bij één van de gevallenen die ik zojuist noemde; Adrianus Kaatee. Adrianus of beter Ad werd op 28 mei 1921 geboren in Uithoorn. Hij woonde aan de Amsteldijk - Noord, hier achter. Op 28 juli 1944 gaf hij, bij het ontvangen van een boete ter hoogte van 8 gulden 48, een verkeerd woonadres op. Hij meldde te wonen aan de Thamerlaan nummer 9.

Ad werd opgepakt. Een razzia van de zogenaamde Landwacht in de Mennonietenbuurt zorgde ervoor dat hij werd opgesloten in het klooster aan het Zijdelveld en van daaruit naar een gevangeniscel destijds in het toenmalige gemeentehuis aan het Marktplein. Dit gebeurde dus allemaal vlakbij de plek waar we nu staan…Je kunt het je haast niet voorstellen. De volgende de dag werd Ad afgevoerd naar concentratiekamp Neuengamme. Met 2.500 anderen is hij van daaruit in Husum geplaatst om verdedigingswallen en pantsergrachten voor de Nazi’s te bouwen.

Hij moest 12 uur per dag zware lichamelijke arbeid verrichten en kreeg nauwelijks te eten. Hij is daardoor omgekomen op 7 december 1944 en in een massagraf begraven.

Na de oorlog heeft zijn grafsteen op het Ereveld Loenen te Apeldoorn een plek gekregen. We herdenken hem. 

U hoort het. Verschrikkingen alom in die Tweede Wereldoorlog. 

Het is 80 jaar geleden dat onze dorpen bevrijd werden. 80 jaar lijkt een tijd die ver achter ons ligt, maar voor de oudere generatie staat die Tweede Wereldoorlog nog altijd op het netvlies gebrand. Zij hebben de echte herinnering over onvrijheid en bezetting. Als zij er straks niet meer zijn, moet het nageslacht het alleen nog hebben van verhalen uit de overlevering. Daarom is het zo belangrijk om die verhalen te bewaren en te delen.

Mijn doel is dan ook om tijdens herdenkingen als deze de diversiteit aan oorlogsverhalen te laten horen. Het er over hebben dus. Elkaar daardoor nog meer leren kennen en het belang van gemeenschapszin te onderstrepen…..Kijk naar elkaar om is daarom vaak mijn boodschap.

Het denken over die collectieve doorwerking van de oorlog in verhalen zoals deze, is altijd in beweging. Maar verhalen ‘met een gezicht’ als dat van Ad Kaatee helpen daarbij. Dat was de afgelopen tachtig jaar zo, en zal in de toekomst ook zo zijn.

Tot slot.

Over die vrijheid nog het volgende.

Een land als Nederland waar vele Nederlanders leven met diverse achtergronden en culturen alsook een land in Europa waar nieuwe dreigingen rondom onze vrijheid aan de orde zijn, vraagt om verantwoordelijkheid. Verantwoordelijkheid bij ons allemaal, van welke afkomst je ook bent. Als onze vrijheid op de proef wordt gesteld moeten we haar nog steviger omarmen vind ik. Daar is moed voor nodig. Laat uw geweten hier leidend in zijn.

En onze Grondwet kan hierbij helpen. Vele artikelen uit die Grondwet geven ons gemeenschapskaders. Zoals dat 1e artikel.

Ik lees het voor; “Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook, is niet toegestaan”. Dit is een sterk artikel. Laat het een leidraad voor ons zijn…..om in gesprek te blijven en onze samenleving te versterken.

Daarom is het goed dat we elkaar hier treffen in al haar diversiteit, ieder jaar weer. En morgen vieren we Bevrijdingsdag, maar altijd met de wetenschap dat vrijheid niet vanzelfsprekend is.

Ik wens u ook dit jaar een sterke overdenking.

Dank u wel.

Pieter J. Heiliegers, burgemeester Uithoorn, 4 mei 2025