Vernietiging Plan Drechthoeve door de Raad van State

Eind 2021 heeft de gemeenteraad het bestemmingsplan Drechthoeve vastgesteld. Het plan zag op de transformatie van een vleesveehouderij aan de Drechtdijk 125 in De Kwakel naar 18 woningen, waaronder 12 starterswoningen. Op 24 januari 2024 heeft de Raad van State Plan Drechthoeve vernietigd.

Plan Drechthoeve

Plan Drechthoeve is eigendom van een maatschap. Op het erf van de Drechthoeve is een monumentale boerderij gevestigd met zomerhuis; de maatschap wilde deze in oude luister herstellen samen met de oude boomgaard die gelegen is op het erf. Rondom de boerderij was het de bedoeling om twee woningen in het hogere koopsegment te realiseren. De grote stal, nu huisvesting voor de koeien, had de eigenaar bestemd voor 12 koopwoningen voor starters en twee koopwoningen in het hogere segment. In totaal zou de woningvoorraad in De Kwakel daardoor met 18 woningen in diverse segmenten toenemen. 

Ruimte voor Ruimteregeling

De opbrengst van plan Drechthoeve zou de beëindiging van de veehouderij en het pensioen van de betrokken agrariërs gefinancierd worden. Voor agrariërs is bedrijfsbeëindiging vaak financieel lastig. Boerenbedrijven die gestopt zijn en niet opgeruimd worden, kunnen het landschap echter rommelig en lelijk maken. Om die reden heeft de provincie jaren geleden de Ruimte voor Ruimte regeling bedacht. De agrariër mag van de provincie op de plaats van het boerenbedrijf een of meer burgerwoningen bouwen. Met de opbrengst daarvan kan hij dan de beëindiging van zijn bedrijf financieren. Niet altijd kan er echter op een boerenerf een burgerwoning gebouwd worden. De gemeente Uithoorn bedacht hier iets op. Zij richtte een vereveningsfonds op waarin de agrariërs die wel woningen konden bouwen op hun erf, een groot deel van de opbrengst moesten storten. Daarmee konden andere agrariërs die geen woningen konden bouwen toch hun erf opruimen. Zo hebben de agrariërs in Uithoorn en De Kwakel de afgelopen 13 jaar elkaar geholpen en het landelijk gebied mooier gemaakt.

Beroep tegen het plan

De gemeente heeft het plan van de maatschap van Drechthoeve omarmd en Plan Drechthoeve vastgesteld. Buurtbewoners hebben op het plan echter in vereniging beroep aangetekend bij de Raad van State. Op 24 januari heeft de Raad van State zoals gezegd, als gevolg van dit beroep het bestemmingsplan Drechthoeve vernietigd.

Gronden voor de vernietiging

De gronden voor de vernietiging van het plan zijn divers. Het perceel van Plan Drechthoeve ligt in het Luchthaven beperkingen gebied, om precies te zijn in Lib 5. De gemeente had op goede gronden betoogd dat zij geen verklaring van geen bezwaar nodig had van de minister om op het perceel woningen te bouwen, maar de Raad van State was het daar niet mee eens. Ook was het plan nog voor verbetering vatbaar op het punt van de motivatie en zorgvuldige voorbereiding volgens de Raad van State.

Gemeente krijgt geen mogelijkheid tot verbetering

Vaak krijgt de gemeente van de rechter de gelegenheid om het plan te verbeteren en aan te passen wanneer de motivatie en voorbereiding daar om vragen. De gemeente kan dan bijvoorbeeld de motivatie nog aanvullen of correcties aanbrengen in de toelichting of regels. Rechters passen daartoe doorgaans de zogeheten bestuurlijke lus toe. De rechter doet in zo’n geval nog even geen uitspraak, maar draagt de gemeente op om eerst het besluit te verbeteren. Pas daarna doet de rechter definitief uitspraak op basis van dat verbeterde besluit. De Algemene wet bestuursrecht maakt de bestuurlijke lus mogelijk en stimuleert de toepassing ervan door rechters op te dragen een geschil zoveel mogelijk finaal te beslechten. Dat wil zeggen, dat ook de rechter verantwoordelijkheid draagt dat procedures niet eindeloos voortslepen of opnieuw moeten worden gedaan. 

In het geval van Plan Drechthoeve zag de Raad van State geen aanleiding om de bestuurlijke lus toe te passen. Onder andere, omdat zij meende dat de provinciale Ruimte voor Ruimteregeling niet meer bestaat. Daardoor zou Plan Drechthoeve überhaupt niet meer gerealiseerd kunnen worden. In dat laatste heeft de Raad van State gelijk, in dat eerste niet, zo laat de gemeente weten. De Ruimte voor Ruimte regeling van de provincie is zeker even uit de lucht geweest. Plan Drechthoeve was zelfs het laatste Ruimte voor Ruimte project dat op basis van (het overgangsrecht van) de oude Ruimte voor Ruimteregeling uit 2019 is besloten. Geruime tijd was er vervolgens geen provinciale Ruimte voor Ruimteregeling. De gemeente kon daardoor ook geen Ruimte voor Ruimte projecten meer starten. Sinds een jaar is daar echter verandering in gekomen. De provincie was zo gecharmeerd van het “Uithoornse Model” waarbij de Ruimte voor Ruimte regeling gekoppeld is aan een vereveningsfonds, dat hij deze overgenomen heeft in de Omgevingsverordening NH2020. 

Gemiste kans

Wethouder Jan Hazen betreurt dat het Plan Drechthoeve is vernietigd. Hazen: “Zowel voor de eigenaar, als voor de starters op de woningmarkt, is de vernietiging van het plan een gemiste kans. Er is immers een groot tekort aan (starters)woningen.” De gemeente betreurt het eveneens dat de Raad van State niet een volledige afweging heeft gemaakt over de toepassing van de bestuurlijke lus. De gemeente laat weten het spijtig te vinden dat de Raad van State niet duidelijk in het vizier had dat het “Uithoornse Model” inmiddels projecten als Plan Drechthoeve weer volop mogelijk maakt.